ΜΙΧΑΛΗΣ ΤΕΡΖΗΣ «ΟΙ ΕΛΕΓΕΙΕΣ ΤΟΥ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟΥ»

Ένα σημείωμα του Μιχάλη Τερζή.

«Το θεωρητικό υπόβαθρο που διέπει και διαπερνά το έργο του –Οι Ελεγείες του Ρεμπέτικου- Σε μια εναρμόνιση για Κλασσικό Πιάνο.

ΟΙ Ελεγείες Του Ρεμπέτικου» 17. Σπουδές για Πιάνο. Εργο.27.

Τα Ρεμπέτικα τραγούδια αναβλύζουν αβίαστα μέσα από την  ψυχή των λαϊκών δημιουργών τους και είναι ένα μουσικό ιδίωμα μοναδικό στον κόσμο.

Μέσα στα τραγούδια αυτά στην αυστηρή και λιτή τους φόρμα υπάρχει ανάγλυφη η εικόνα μιας βασανισμένης ζωής με την αλήθεια της και ο απόηχος μιας σκληρής εποχής που η Ελλάδα προσπαθεί να βγει από τις κακουχίες και τα δεινά μεγάλων περιπετειών…!   (Οι Πρώτες ηχογραφήσεις καταγράφονται στην Νέα Υόρκη το 1896) ίσως και λίγο νωρίτερα χρονικά.

Οι δημιουργοί του είδους, συνθέτες και στιχουργοί, ακολουθούν ενστικτωδώς τον κανόνα του αρχέτυπου, την αδιαίρετη δηλαδή έκφραση που περιέχει, μελωδία, λόγο, ρυθμό και χορευτική κίνηση. Η μελωδία τους είναι απλή, κυκλική, μονοφωνική συνήθως. Υπάρχουν συχνά μουσικές αντιφωνήσεις κάτι που επιτρέπει, την συμμετοχή στο τραγούδι -μαζί με τον βασικό τραγουδιστή- και των μελών της ορχήστρας αλλά και της μικρής η μεγαλύτερης ομήγυρης του χώρου στον οποίο  παίζονται αυτά.

Ο στίχος είναι σαφής, λιτός και απέριττος, συχνά αποφθεγματικός, δραματικός, ελεγειακός, ακόμα και πεισιθάνατος και που πάντοτε είναι άμεσα κατανοητός ο λόγος του και η θυμοσοφία του. Στα λαϊκά αυτά τραγούδια κυριαρχεί ο χορευτικός ρυθμός 9/8  Ζεϊμπέκικος χορός, αντικρυστός κλπ .
Ο ζεϊμπέκικος είναι : Ο κατανυκτικός χορός της προσωπικής οδύνης του μοναχικού ανθρώπου, που δεν υποτάσσεται στην μοίρα, στην προσωπική ήττα και στις κοινωνικές συμβάσεις. Είναι, τελικά, η ιεροτελεστία της εσωτερικής έντασης που ξεσπά αβίαστα σαν ικεσία και σαν σπονδή προς την άδικη μοίρα και τον κόσμο.

Ο Μυθικός αυτός κύκλος, μας έδωσε αριστουργήματα και οι δημιουργοί τους έρχονται να επισφραγίσουν την ζώσα αυτή ύπαρξη με τον πιο δίκαιο τρόπο. Μέσα στις κακουχίες της εποχής και του περιθωρίου με τις συχνές παρεκκλίσεις του, βιώνουν την αστική μοναξιά, την φτώχεια, τις διώξεις, την κοινωνική αδικία, τον ξεριζωμό ,την προσφυγιά ,τον πόλεμο, την κατοχή, την εξορία, την καταφρόνια. Τίποτα δεν θα λείπει και τίποτα δεν θα περισσεύει στα τραγούδια αυτά – όσες φορές και αν παιχθούν- αφού είναι δομημένα με την πιο γνήσια ουσία ,την ανάγκη να εκφράσουν οι δημιουργοί τα αισθήματά τους και τον κόσμο που τους περιβάλει με την άδικη εξουσία  και την «κακούργα» κάποτε κοινωνία, πολλές φορές σαρκάζοντας τα φαινόμενα της.

Οι συνθέτες του είδους, αν και δεν έχουν μεγάλη θεωρητική μουσική κατάρτιση -πλην ελαχίστων εξαιρέσεων- αναδεικνύονται ως κορυφαίοι στο είδος τραγουδώντας τα βιώματά τους, ζώντας και οι ίδιοι μέσα στην ζοφερή κοινωνική πραγματικότητα της εποχής .Έτσι με το εμπνευσμένο έργο τους, εισέρχονται αυτοδίκαια στην συνείδηση του λαού μας για πάντα. Τα ρεμπέτικα τραγούδια – ως αστική λαϊκή μουσική- έχουν άμεση συνάφεια με τις ευλαβικές βυζαντινές υμνωδίες, την μονοφωνία του δημοτικού μας τραγουδιού, το θέατρο σκιών, τα λαϊκά τραγούδια, τα λαϊκά δρώμενα, τον λαϊκό μας πολιτισμό…!

Όλα αυτά θα μπορούσαν να αναχθούν — με κάποιον τρόπο –στο Αριστοτελικό, «…δρώντων και ού δι’ απαγγελίας..» αφού οι  εκφραστές του είναι πάντα εν δράσει τραγουδώντας και παίζοντας αριστοτεχνικά οι ίδιοι συνήθως μπουζούκι, κιθάρα και μπαγλαμά σε μια μοναχική προσωπική έκφραση, λειτουργώντας ως μικρή κομπανία στα πρώτα χρόνια τουλάχιστον, αλλά και μέχρι τις μέρες μας. Ως καθαρτήριος πράξη και  ανταμοιβή, υπάρχει πάντα στο τέλος της παράστασης  η λυτρωτική «Κάθαρσης» ως μέρος της χαρμολύπης που η ελπίδα της, τους εξαγνίζει από τα πολλά τα βάσανα . Αγάπησα τα τραγούδια αυτά από τότε που τα πρώτο-άκουσα και πολλές φορές πειραματίστηκα παίζοντας τα στο Πιάνο, προσπαθώντας να ανιχνεύσω την βαθύτερη ουσία τους αλλά και το μέτρο της τόσο πλούσιας Ελληνικής- αρμονίας τους.

Τα τραγούδια αυτά με την θεματική και την αρμονική τους πλοκή, μας εισάγουν απ’ ευθείας στην έννοια του τραγικού, όπως ενυπάρχει και εξελίσσεται  στην απαράμιλλη τέχνη της λαϊκής μας μουσικής, όπως μας την δίδαξαν–στις πρώτες εκτελέσεις τους- οι ίδιοι οι  σπουδαίοι συνθέτες και. δημιουργοί τους. Οι ελεγείες του ρεμπέτικου, έργο για Πιάνο, ολοκληρωμένο  πλέον σήμερα ,παρουσιάζεται – ως ευλαβικός φόρος τιμής- στα πρόσωπα και στο ακατάλυτο έργο τους που είναι το πιο ακριβό στολίδι  στην ψυχή του λαού μας μαζί με το Δημοτικό τραγούδι και τις Βυζαντινές Υμνωδίες .Περισσότερο τις κρίνω, ως δεκαεπτά μικρές ευλαβικές προσευχές, για τον χρόνο που πέρασε και για αυτόν που θα έρθει…!

Είναι μια δημιουργική απόπειρα να φανερωθεί το βάθος της αρμονίας, ο εσωτερικός μελωδικός πλούτος και η σταθερή  ρυθμική δομή των θεσπέσιων αυτών λαϊκών τραγουδιών, ενταγμένη πλέον στην λόγια μουσική φιλολογία των νεότερων έργων για Κλασσικό Πιάνο, ώστε να την ανακαλύψουν και οι σπουδαστές των Ωδείων μας. Ως ερμηνευτή, για την ηχογράφηση των δεκαεπτά αυτών Ελεγειών ,επέλεξα τον εξαιρετικό Πιανίστα –με σπουδές στην κλασσική μουσική στην  Ελλάδα και στην Γερμανία– ΜΑΡΚΟ ΚΩΤΣΙΑ, ο οποίος -ακολουθώντας την παρτιτούρα του έργου μου- καταθέτει με ευαισθησία, άρτια τεχνική  και ενάργεια  υπέροχες ερμηνείες, διεισδύοντας στο βάθος της αρμονικής πλοκής των ιστορικών αυτών τραγουδιών της μουσικής μας .

ΑΘΗΝΑ 28.Μαρτίου.2016

ΜΙΧΑΛΗΣ ΤΕΡΖΗΣ –ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Οι «Ελεγείες Του Ρεμπέτικου» είναι 17. σπουδές για Πιάνο. Έργο 27.
Σε τραγούδια των – Με ημερομηνία Γεννήσεως – :
Δημήτρη Γκόγκου- Μπαγιαντέρα -1903-1985 , Χατζηκυριάκειο -Πειραιάς.
Απόστολου Χατζηχρήστου- 1904-1959- Σμύρνη
Μάρκου Βαμβακάρη,1905-1972 – Σύρος.                                                             
Κώστα Μπέζου,1905-1943- Μπολάτι Κορινθίας.                                                  
Γιάννη Παπαϊωάννου, 1914-1972 Κίος Μικράς Ασίας.                        
Βασίλη Τσιτσάνη,1915-1984 – Τρίκαλα Θεσσαλίας                                                             
Στέλιου Χρυσινη, 1916-1970 – Πειραιάς.                                                             
Γιώργου Λαύκα, 1919-1972 – Σπάρτη.                                                     
Μπάμπη Μπακάλη, 1920-2007 – Κανάλια Καρδίτσας
Απόστολου Κλαδάρα-1922-1990- Τρίκαλα Θεσσαλίας.                    
Λουκά Νταράλα 1927-1977 – Αθήνα.

Τίτλοι των τραγουδιών, οι Συνθέτες και οι Στιχουργοί

1«Η μικρή του καμηλιέρη» Μουσική & Στίχοι: Απόστολος Χατζηχρήστος.

2.«Τα ματόκλαδα σου λάμπουν» Μουσική & Στίχοι: Μάρκος Βαμβακάρης

3.«Ήσουνα ξυπόλυτη (Παξιμαδοκλεύτρα) Μουσική: Κώστα Μπέζου - Στίχοι :Τέτου Δημητριάδη.

4. ‘Απόψε μ’ εγκατέλειψες» Μουσική:Στέλιου Χρυσίνη. Στίχοι: Χαράλαμπου Βασιλειάδη. 

5. «Σαν μαγεμένο το μυαλό μου» Μουσική & Στίχοι: Δημήτρης Γκογκος - Μπαγιαντέρας

6 «Το Βουνό» Μουσική: Λουκάς Νταράλας Στίχοι: Ευάγγελος Πρέκας.

7.« Το Σκαλοπάτι σου»  Μουσική & Στίχοι: Βασίλης Τσιτσάνης

8.  «Αλήτη με είπες μια βραδιά»  Μουσική & Στίχοι: Απόστολος Χατζηχρήστου

9. «Αντιλαλούν οι φυλακές»  Μουσική & Στίχοι : Μάρκος Βαμβακάρης.

10. « Ηλιοβασίλεμα σωστό» Μουσική Γιώργος Λαύκας. Στίχοι:Κώστας Μάνεση

11.  «Φαληριώτισσα» Μουσική: Γιάννης Παπαιωάννου Στίχοι:Βαγγέλης Γρυπάρης.

12.  « Ο Κάβουρας»  Μουσική & Στίχοι: Μάρκος Βαμβακάρης.

13. «Μην απελπίζεσαι  Μουσική & Στίχοι: Βασίλης Τσιτσάνης

14.« Μάγκας βγήκε για σεργιάνι»  Μουσική & Στίχοι: Απόστολος Καλδάρας

15. « Συρματοπλέγματα βαριά» Μουσική : Μπάμπης Μπακάλης  Στίχοι:Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου.

16.« Μπρός στο ρημαγμένο σπίτι» Μουσική & Στίχοι: Βασίλης Τσιτσάνης.

17. « Η νυχτερίδα  " Μουσική & Στίχοι: Δημήτρης Γκογκος-Μπαγιαντέρας

You Tube Link:
 https://www.youtube.com/playlist?list=PLMK4tD4Ie1rgVRQ_Gd-6WQVe-44fEjBep
Spotify: https://spoti.fi/4kla4AO
iTunes/ Apple music: https://apple.co/44Wu7AE
Deezer: https://bit.ly/4kAJC5F